NBA'de lokavtın devreye girmesinden sonra birçok soreu ortaya çıktı? İsmail Şenol, bu soruları ve cevaplarını sizler için derledi...
Lokavt nedir?
Lokavt, en basit anlamıyla “iş durdurma” demektir. İşveren ve işçi arasında anlaşmazlık olduğu zaman işverenin tüm faaliyetleri durdurma kararına lokavt denir.
NBA ile ilgisi ne? Neden NBA'de lokavt oluyor?
NBA'de lig, toplu iş sözleşmesi üzerinden yürür. Takım sahipleri ve Oyuncular Birliği Sendikası ligin işleyişi, kâr paylaşımı, oyuncuların hakları, takımların toplam harcamaları, transfer kuralları gibi birçok ayrıntıyı barındıran sözleşmenin altına imza atarlar. Sözleşmenin süresi bittiğinde eğer iki taraf yeni sözleşme üzerinde anlaşamazsa takım sahipleri “iş durdurma” kararı alıyor. Mevcut toplu iş sözleşmesi 30 Haziran 2011'de sona erdi. Anlaşmazlık çok büyük olduğu için takım sahipleri iş durdurma kararını aldı.
NBA'in iş durdurması ne demek?
NBA'in ilgilendiği bütün faaliyetlerin durması demek. Buna yaz ligi, yaz kampları, hazırlık maçları, normal sezon maçları, all-star organizasyonu, çaylakların oryantasyonu, oyuncu maaş ödemeleri, sakat oyuncuların tedavisi vs. gibi bütün konularda işin durması demek. Yani yeni anlaşma olana kadar oyuncular tedavilerini kendileri karşılayacaklar, lig oynanmayacak, all-star düzenlenmeyecek, NBA ile ilgili akla gelen her şey durdurulacak.
Lokavt ne kadar sürecek?
Oyuncular birliği ve takım sahipleri yeni bir toplu iş sözleşmesi üzerinde anlaşana kadar. Örneğin 1998-99 sezonu öncesinde benzer bir durum yaşanmış ve anlaşma geç geldiği için 82 maçlık NBA sezonu 50 maç oynanmıştı. Başkan David Stern ilk yaptığı açıklamada aradaki farkın büyük olduğunu anlattı ve sezonun iptal edilebileceğinin sinyalini verdi. Ancak şu aşamada kimse kozlarını kaybetmek istemiyor. Bu yüzden uzlaşmacı tavır yerine, her iki taraftan da suçlayıcı ve tehdit edici açıklamalar beklemek gerek. Birkaç aydan önce anlaşmaları da beklenmiyor.
Neyi paylaşamıyorlar peki? Hangi konu üzerinde anlaşamıyorlar?
1995'ten itibaren üç tane toplu iş sözleşmesi imzalandı. 1995, 1999 ve 2005. Hepsinde farklı konular ön plana çıkmıştı. 2011'de en büyük konu kârlılık. Takım sahiplerinin iddiası 30 takımın 22'sinin para kaybettiği yönünde. NBA yönetimi bunun çözümünü oyuncuların gelirlerini kısmakta arıyor. Şu anda tüm NBA'de basketbolun kazandırdığı tüm gelirler 3 milyar 600 milyon dolar civarında. Mevcut toplu iş sözleşmesine göre bu gelirin %57'si oyunculara gitmek zorunda. Ancak NBA yönetimi bu yüzdeyi %50-%50 şeklinde paylaşmak istiyor. Bu da 252 milyon dolarlık bir değişim. Kısaca NBA'in kurtulması için oyuncuların 252 milyon dolar vermesini istiyor takım sahipleri. Oyuncular birliği toplam %54.3'ün altına inmeme kararı aldı. Aradaki fark az buz değil.
Bu kadar mı? Daha uygun bir yüzdede anlaşırlarsa yarın lokavt biter mi?
Hayır bu kadar değil. NBA takım sahipleir ilk başta kontrat sürelerini kısaltmak, garanti kontratlar yerine maç başı sözleşmeleri getirmek ve oyuncu maaşlarını düşürmek amaçlı bir teklif yaptı. Bu teklif toplam oyuncu gelirlerinden 750 milyon dolarlık bir kesinti demekti. Oyuncular bunu reddetti.
Her şey parada mı bitiyor? Takım sahipleri oyuncu maaşlarından kesince iş çözülecek mi?
Para çok önemli bir kısmı. Ancak oyuncuların kabul etmediği bir değişiklik de maaş sınırıyla alakalı. Mevcut toplu iş sözleşmesinde NBA'de takımlar oyuncu maaşlarına 58 milyon dolar ödeyebiliyor. Ancak bu dengeyi sağlamak için yeterli değil. Bazı istisnalar, maddi gücü olan takımların bu sınırın üstüne çıkmasını sağlıyor. Örneğin Lakers ve Mavericks 90 milyon dolar civarında para harcıyorlar oyuncu maaşlarına. Lüks vergisini de ekleyince maliyeti 110 milyon doları buluyor her iki takımın da. NBA yönetiminin amacı bu istisnaları kaldırıp, her takımın yakın miktarlarda para ödemesini sağlamak. Yani tüm takımların aynı parayı ödemesini istiyorlar. Rekabeti bu şekilde çözeceklerini düşünüyorlar. Oyuncular bunu kesinlikle reddediyorlar.
İstisnalar kaldırılıp (hard cap) gündeme gelirse sınırın üzerindeki takımlar nasıl o seviyeye inecek?
NBA yönetimi teklifin detaylarını açıklamadı. Bu hâlâ cevap bulamamış bir soru. Kademeli olarak bir plan uygulayabilirler.
Oyuncular lokavttan para kaybetmeyecekler mi?
Evet. Ancak şu anda oyuncular fedakârlık yapacak durumda değiller. Elleri rahat, NBA'deki kontratların %90'ında ödeme planı Kasım 15'ten Nisan 30'a kadar. Yani lig yönetimine karşı Kasım ayına kadar çok sert bir direniş gösterebilir oyuncular birliği. Sonraki bölümde daha yumuşamalarını bekleyebiliriz.
Lokavt süresince oyuncular ne kadar para kazanacak?
Hiç. İş durdurma eyleminde takımlar oyunculara para ödemeyecekler.
Lokavt taraflara ne kazandıracak? Lokavt bittiğinde sorun çözülmüş mü olacak?
Lokavt taraflara pazarlık için süre verecek. İş durdurma oyuncuların ellerini zorlaştıran bir durum, pazarlık gücü düşecektir. Lokavtın bitimi sadece anlaşmayla olacağı için, lokavtın bitmesi sorunun çözülmüş olması demek.
NBA'de bu yıl maçlar oynanacak mı? Evetse ne kadar oynanacak?
Kimse bilmiyor. Taraflar arasında anlaşma olana kadar maçlar oynanmayacak. Anlaşma ne zaman biterse o zaman maçlar başlayacak.
Bütün bir sezon maçların oynanmaması ihtimali var mı?
Evet. Eğer anlaşmazlık uzun sürerse NBA tüm yıl oynanmayabilir.
NBA'deki Türk oyuncuların Türk takımlarında oynama şansları var mı?
Burası biraz karışık. NBA'deki tüm Türk oyuncuların kontratları devam ediyor. Ancak lokavt süresinde o kontratlar geçerli olmayacak. Teknik olarak, NBA'in iş durdurduğu zamanlarda oyuncular serbest ve istedikleri takımlarla anlaşabilirler. Fakat FIBA'da oynamak için bir temiz kâğıdı (Letter Of Clearance) almak gerekiyor. FIBA normal şartlarda teknik olarak bu oyunculara o temiz kâğıdını veremez.
Bu noktada hukuki yorum devreye giriyor. Bir bakış açısı oyuncuların lokavt süresince serbest olduğunu ve isteyenin istediği takıma gidebileceğini iddia eder. Karşısındaki bakış açısı da NBA'de sözleşmesi devam eden oyuncuların lokavt biter bitmez lige dönmek zorunda kalmalarından dolayı o kontratların bağlayıcı olduğunu iddia eder. NBA ya da FIBA'nın kesin olarak engelleyemeyeceği tek bir şey var, sözleşmesi bitmiş yıldızların kesinlikle birer yıllık sözleşmelerle Avrupa'ya gelebilirliği.
Yine de FIBA yönetiminin bu konuda bir açıklama yapması bekleniyor. Lokavt sonrası FIBA Avrupa sözcüsü ilk açıklamasında konu hakkında yorum yapmaktan kaçındı. Net bir tavır bekleniyor. Öte yandan Euroleague yönetimi son toplantısında takımlara “Lokavt durumunda NBA'de sözleşmesi devam eden oyuncularla sözleşme imzalamayın” tavsiyesinde bulunduğu konuşuluyor. Anlaşılan odur ki, FIBA ve NBA yönetiminden kesin bir açıklama gelmediği sürece sözleşmesi devam eden oyuncuların belirsizliği sürecek.
Kimlerin sözleşmesi bitiyor? Bizim takım transferde kimleri hedefleyebilir?
Andrei Kirilenko, Carlos Arroyo, Tracy McGrady, Peja Stojakoviç, Tayshaun Prince, Nene, Shane Battier, Mike Bibby, David West, Josh Howard, Michael Redd, Jason Richardson, Grant Hill ve Yi Jianlian sözleşmesi biten yıldızlar arasında. Nenad Krstiç CSKA Moskova ile, Hilton Armstrong ASVEL ile imzaladı bile.
Hido Fenerbahçe'ye, Ersan Galatasaray'a, Pau Gasol Barcelona'ya, Tony Parker ASVEL'e, LeBron James Karşıyaka'ya haberleri yalan mı?
Tam olarak değil. Tabii ki basketbolcular mağdur olmamak ve para kazanmak için seçeneklerini araştıracaklar. Bu haberlerin çıkmasının sebebi oyuncu menajerleri zaten. Ancak tüm bu oyuncuların sözleşmeleri devam ediyor. NBA'de bir yılın tamamı iptal edilmezse (ki şu anda bu gerçekleşmedi) bu oyuncuların Avrupa'ya gelmeleri zor. Çünkü sözleşmeleri bağlayıcı. Diyelim Pau Gasol, FIBA'dan temiz kâğıdını alıp eski takımı Barcelona ile imzaladı. Fakat NBA yönetimi Aralık ayında ligin yeniden başlamasına karar verdi. O zaman geri dönmek zorunda kalacak. Kaç Avrupa takımı bu belirsizliği kabul eder, kaç NBA oyuncusu sakatlanıp NBA'deki kontratını kaybetme riskini göze alır, bilinmez.
Ya NBA yönetimi tüm sezonun iptal edildiğini açıklarsa?
O zaman Avrupa yolu açılır. Ancak NBA ile sıkı işbirliği içinde olan FIBA yönetiminin yine de NBA aleyhinde bir karar alması zor görünüyor.
Ne zamana kadar anlaşılmazsa tüm sezon iptal olur?
Yeni bir takvim ayarlamak için çok geç kalınırsa. Ancak NBA yönetimi daha net bir tavır ortaya koyup Ocak-şubat aylarını beklemeden sezonu iptal edebilir.
NBA'de kombine bilet sahiplerine ne olacak?
Hakları saklı tutulacak, bir sonraki sezon kullanacaklar.
Bundan sonraki 10 sene lokavtın olmayacağının garantisi var mı?
Son anlaşmalar altı yıllık yapılıyor. Lokavt bittiğinde altı yıllık toplu iş sözleşmesi imzalanırsa o altı yıl sonunda yeni bir anlaşmazlık çıkma ve doğal olarak yeni bir lokavt olma ihtimali var.
Enes Kanter ne olacak?
Enes Kanter resmi sözleşme imzalamadığı için şu anda serbest. İstediği takımla sözleşme imzalayabilir. Ancak FIBA kurallarına göre hakları altyapısından yetiştiği Fenerbahçe Ülker'de bulunuyor. Enes eğer Fenerbahçe yerine başka bir takımda oynamak isterse FIBA anlaşmazlık mahkemesine gidecek. Genelde oyuncu lehinde karar veren bu mahkeme Enes'e geçici lisans verip oynamasını sağlayacak ve sonrasında Fenerbahçe'ye belirli bir tazminat ödenmesi kararını verecek.
Milli Takım?
Enes Kanter “lokavt olursa milli takıma geleceğim” demişti. Lokavt gerçekleşti ve Enes'in milli takıma gelmesi bekleniyor.
NBA oyuncuları 2011 Avrupa Basketbol Şampiyonası'nda forma giyebilecekler mi?
Burada sigortalar söz konusu. Sigorta bedellerini ya ülke federasyonları ya da oyuncuların kendisi ödemek zorunda.
