Deprem üretmek mümkün mü? Depremlerle ilgili doğru bilinen yanlışlar ve merak edilenler
Türkiye'de yaşanan depremler sonrasında "bilimsel tartışmalar" daha da alevlendi. Depremlerin tahmin edilmesinden tutun da manyetik alanların etkisine kadar pek çok farklı konuda sorular akademisyenlere soruluyor. Daha çok sosyal medyada kulaktan dolma bilgilerle görüş ortaya atanlar, etkileşim alabilmek için komplo teorilerini tekrar tekrar dile getirenler, bilimsel araştırma yöntemleriyle elde edilen bilginin geri plana itilmesine sebep oluyor. Halbuki bilim, akademik faaliyetler sonucu elde edilen birikim, bize hakikati anlatıyor. Ortaya çıkan kafa karışıklığını gidermek ya da dezenformasyonu önlemek amacıyla dünyanın önde gelen jeoloji araştırma kurumlarından biri kamuoyunun merakını gidermeye çalıştı. ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu, depremlerle ilgili en çok sorulan sorulara yeniden bir sayfa açarak cevaplar verdi. İşte depremlerle ilgili doğru bilenen yanlışlar ve merak edilenler...
Dünyanın önde gelen jeolojik araştırma kurumlarından ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS), Türkiye ve Suriye'yi vuran depremlerden sonra kamuoyunun depremlere ilişkin merak ettiği soruları cevaplandırmak üzere çevrimiçi bir sayfa hazırladı.
Sayfada, "Depremler önceden bilinebilir mi? İnsanların doğrudan müdahalesiyle deprem üretmek mümkün mü? Hayvanlar depremi tahmin edebilir mi? Yer kabuğunda meydana gelen depremlerin sayısı arttı mı? Deprem havası var mıdır? Meteorolojik olaylar deprem habercisi mi? Güneş patlamaları veya manyetik fırtınalar depremlere neden olur mu?" gibi merak edilen sorulara bilim insanlarınca yanıt verildi. İşte depremlere ilişkin merak edilen bu soruların yanıtları...
Depremler önceden tahmin edilebilir mi? "Hayır. Ne "biz" ne de diğer bilim insanları bir depremi tahmin edemedi. Bunun bir yolu yok. Öngörülebilir gelecekte "depremlerin önceden tahmin edilmesini" de beklemiyoruz."
?width=405&height=228&format=webp&quality=75 "Manchester City'den bir isim daha listede: Galatasaray'da stopere yeni aday")
Hayvanlar depremi tahmin edebilir mi? "Bu konuda bilimsel olarak kanıtlanmış bir olay ya da bulgu yok. Önemli bir depremden önceki olağan dışı hayvan davranışlarına dair elimizdeki en eski referans, MÖ 373 yılında Yunanistan'da yaşanan bir deprem hakkındadır. Hayvanların yıkıcı bir depremden önce garip davranışlar sergilediğine dair çok sayıda anekdot bulunmaktadır. Fakat bunlar bilimsel yöntemlerle kanıtlanamamıştır."
Yer kabuğunda meydana gelen depremlerin sayısı arttı mı? "Hayır. Ancak gelişen teknolojiyle daha fazla sismik alet sayesinde daha çok sarsıntı kaydedilmektedir."
Deprem havası var mıdır? Meteorolojik olaylar deprem habercisi olabilir mi? "Hayır. Böyle bir ilişkiyi kurduracak bilimsel gözlem yapılmamış, herhangi bir kanıta ulaşılmamıştır. MÖ 4. yüzyılda Aristotales, depremlerin yer altı mağaralarında hapsolmuş rüzgarlardan kaynaklandığını öne sürmüş, insanlar yüzyıllar boyunca buna inanmıştır."
Güneş patlamaları veya manyetik fırtınalar depremelere neden olur mu? "Modern uygarlığın teknolojik sistemleri ve faaliyetleri değişen uzay-hava koşullarından etkilenebilmektedir. Ancak, "uzay havası" olarak tanımlanan bu tür olgularla depremler arasında "nedensel bir ilişki olduğu" hiçbir zaman kanıtlanamamıştır."
İnsanların doğrudan müdahalesiyle deprem üretmek mümkün mü? "Kimi uzmanlara göre, nükleer bombalarla üretilen sarsıntılar ya da derin madencilik faaliyetleri fay hatları üzerinde belirli etki yaratabilir. Ancak bunun yüksek sismik hareketlere dönüştüğü yönünde bugüne kadar kanıtlanmış bir bilgi yoktur."
Bu sorular ve cevapları; dünyanın en itibarlı jeoloji kurumlarından olan ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu'nun internet sitesinde yer alıyor.
Bilimsel düşünce biçimi ve olaylara yaklaşımla, akademik araştırma yöntemleri kullanılarak bugüne dek elde edilen bilginin ışığında veriliyor bu cevaplar.
Depremlerin ne zaman gerçekleşeceğini tahmin etmek mümkün değil; ama onu üreten fay hatlarına yakın alanlarda yaşıyorsanız; size başka bir bilim dalı yardımcı olabilir.
